Istina je da se, osim u retkim slučajevima, od stare slave ne živi ali opet, s druge strane, sa njom se može ponositi. I kad su u pitanju ljudi, i kad su u pitanju sela i krajevi.
Primer za to je selo Azanja kod Smederevske Palanke. Istorijski nije bilo tako davno, koliko juče, nazivali su je najvećim selom u Srbiji, pa i u Jugoslaviji. Istina, i tada je bilo vojvođanskih sela koja su imala više stanovnika ali je Azanja bila jedno od najvećih.
Danas selo nema ni trećinu nekadašnjeg broja stanovnika. Narod se raselio po belom svetu a ovi što su ostali više ne rađaju po petoro, šestororo ili desetoro dece, kao nekad, već po jedno ili dvoje. Ali bez obzira na to, meštani i danas o svom selu govore kao o najvećem. Ako nije najveće po broju stanovnika, najveće je onako….
Razastrle su se azanjske kuće i zaseoci po beskrajnim brežuljcima između Jasenice i Jezave, na zemljištu koje je malo izdignuto od okoline, pa se može nazivati i platoom. Na nadmorskoj je visini oko 150 metara.
Naselje je prostrano a u centru dominira velika crkva posvećena Svetim besrebrenicima Kozmi i Damjanu, sagrađena 1885. godine. U prostranoj porti smešten je crkveni konak, takođe velika građevina. Kad smo već kod ove svetinje, valja napomenuti da je ona 2000. godine proglašena za spomenik kulture.
Azanja je rodno mesto nekoliko poznatih ličnosti. Najpoznatiji i najnepopularniji je bivši knez smederevske nahije Vujica Vulićević, koji je u kolektivnom pamćenju srpskog naroda ostao upamćen kao kumeubica. Naime, on je 1817. godine, po nalogu koji je dobio od kneza Miloša, organizovao ubistvo svog kuma Karađorđa Petrovića, kada se ovaj vratio u Srbiju sa namerom da digne ustanak protiv Turaka.
Osim tog užasnog zločina, Vulićević je srpskom narodu ostavio i zadužbinu crkvu Pokajnicu, večni spomenik srpskoj nesreći. Antonije Majstorović (Ranković), sin Ranka Majstorovića (1768—1840) iz Azanje bio je član Narodnog suda (1833) i državni savetnik. Član Državnog saveta postao je u vreme kneza Aleksandra Karađorđevića.
Stefan Novaković, rođen polovinom osamnaestog veka a umro 21. maj 1823. bio je srpski književnik, novinar, štampar, sekretar mitropolita Putnika i učesnik Nacionalnog kongresa Srba u Temišvaru.On je za samo nekoliko godina objavio 151 knjigu. Većina ih je “bilo crkvenog karaktera, nešto manje školskih udžbenika i priručnika, mali broj knjiga iz lepe književnost i 1777. prvi prevod jednog romana na srpski jezik“.
Doktor nauka na Kolumbija univerzitetu Radmila Milentijević bila je potkraj prošlog veka, u dva saziva, ministar u Vladi Srbije. Prvi put kod Milana Panića, drugi put kod Mirka Marjanovića. Rudarsko-geološki fakultet u Beogradu nalazi se u Đušinoj ulici. A ulica je ime dobila po Azanjcu Đuši Vulićeviću, jednom od najuglednijih i najbogatijih ljudi smederevskog kraja na početku devetnaestog veka. Učestvovao je na zboru u Orašcu na kojem je doneta odluka o podizanju Prvog srpskog ustanka.
Važio je za jednog od najpoverljivijih ljudi vožda Karađorđa. Junački je poginuo u jurišu ustanika na Smederevo. Prvo je bio sahranjen u Krnjevu a kasnije je telo preneto u portu manastira Pinosava. Sanja Domazet Daničić, profesor novinarstva na Fakultetu političkih nauka u Beogradu, je Azanjnka.
Osim po ljudima, Azanja je nedavno u javnost dospela i zbog svoje Zemljoradničke zadruge. Naime, prošle godine predsednik Srbije Aleksandar Vučić odlikovao je ovu zadrugu jednim od sretenjskih ordena, koji se dodeljuju upravo na godišnjicu podizanja Prvog srpskog ustanka.
Zadruga je osnovana 1894. a sadašnja zgrada iste izgrađena pre 122 godine. Zgrada je 1982. godine proglašena za spomenik kulture. Inače, to je druga zemljoradnička zadruga osnovana u Srbiji. Sastavni deo Azanje su i brojni zaseoci od kojih su najveći Bezevac, Gucetina, Drenovčić, Stublina i Ulići.
Zajedno sa njima selo danas ima oko četiri hiljade stanovnika. Manje nego što ih je imalo 1885. godine, kada je u njemu popisano 4926 žitelja. Davne 1863. godine stanovnika je bilo 2516. Međutim, selo se brzo razvijalo. Godine 1910. bilo ih je 8900, devet godina posle završetka Prvog svetskog rata, 1927. godine, 9865 i to je zvanično najveći broj popisanih Azanjaca.
Ustvari, najviše ih je bilo 1950. godine, čak 12500. Međutim, zbog veličine sela i broja žitelja, ono je tad podeljeno na tri sela Azanju, Vlaški do i Grčac. Popisom 1939. godine izbrojano je 7983 stanovnika, deset godina kasnije 6537, 1971. godine ih je bilo 6031. a 1991. godine, uoči raspada SFRJ, 5365. Azanja je 1922. godine proglašena za varošicu a od 1945. do 1964. godine bila je zasebna opština.
Zanimljivo je da je selo poznato po vicevima. Meštanin Tomislav Grujić je čak objavio i humorističku knjigu Iz Azanje bre. Osim zgrade zadruge i seoske crkve selo ima i treći spomenik kulture. To je kuća Nikolajevića sa apotekom, građena 1928/1929. godine, proglašena za spomenik 1997. godine.
Od 1997. godine u Azanji se, na dan seoske slave Trnovu Petku, koja pada 8. avgusta, održava etno-kulturna manifestacija „Dani azanjske pogače“, 2006. godine upotpunjena književnom večeri i izložbom slika likovne kolonije. Na pogačijadi je napravljena i pogača prečnika 593 centimetra, na koju je utrošeno 400 kg brašna, 9 kg kvasca,12 litara ulja, 240 litara vode ,2,5 kg aditiva i 100 jaja. Pogača je kandidovana za Ginisovu knjigu rekorda ali sve je ostalo na kandidaturi.
Prvi put se pominje početkom 19. veka. Zna se da je 1818. godine selo imalo 104 kuće.
Na Vikipediji se može naći podatak o predanju po kojem su Azanju zasnovali preci porodice Šarančića. Njihov predak Šaronja bežeći od Turaka, naišao je u Moravsku dolinu, i kako mu se nije tu dopalo skrene i dođe ovamo. Sa ženom se nastani na mestu, gde je danas škola, i tu podigne „malo kuće“. Svuda oko mesta bila je velika šuma i bilo je neoprohodno. I danas se na azanjskom groblju nalazi spomenik nekoga Velička (od Šarančevića) iz 1766. godine.
Međutim, sa sigurnošću se može tvrditi da predanje nije tačno. Selo se nalazi na tako dobrom mestu, sa dobrim zemljištem i klimom, da je sigurno da su tu ljudi živeli vekovima unazad. Posle Šaronje doselo se Petronije, predak Majstorovića-Majstorčića (koji danas imaju razna prezimena). Pana je došao „od Sjenice – Kosova“ i naselio se najpre na Trešnji (kod Ripnja). Kako je bio majstor, putovao je po okolini, prolazio i kroz Azanju, pa mu se tu dopalo i preseli se. U stare porodice ubrajaju se i Stevanovići, Batinići, Anđelkovići, Jančići (podaci krajem 1921. godine).
Kao i celi smederevski kraj Azanja je dala ogroman doprinos oslobodilačkim ratovima koji su vođeni početkom dvadesetog veka. U dva balkanska i Prvi svetski rat iz ovog pitomog sela otišlo je 800 ratnika. Svaki drugi je poginuo. U selo na razmeđu između doline Jasenice i doline Jezave vratilo se njih 400.
Selo ima fudbalski klub Šumadija, amatersko pozorište Azanja, istoimeno kulturno-umetničko društvo, osnovnu školu Radomir Lazić i istureno odelenje Narodne biblioteke iz Smederevske Palanke. Zanimljivo je da po popisima u selu živi oko 50 Roma, dok neki meštani tvrde da njih i njihovih potomaka ima skoro 1000.
Projekat je finansiran iz budžeta opštine Smederevska Palanka. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
